DE CLEYNE HORTUS

MIDDELEEUWSE TUINEN EN THEETUIN

Kom genieten en even wegdromen in de zeven vrij toegankelijke middeleeuwse tuinen van stichting De Cleyne Hortus. De tuinen bestaan uit een kloostergang met binnenplaats, een kruidentuin, een besloten tuin, een druiventuin, een kleine boomgaard, een Arabische hemelse tuin en een moestuin. Nadat u de tuinen heeft bezocht kunt u heerlijk even nagenieten in onze theetuin met een kop koffie of thee en ene soete leckernije. De tuinen en theetuin zijn jaarlijks geopend van half mei tot half september op elke vrijdag, zaterdag en zondag van 09.30 uur tot 17.00 uur.

De Cleyne Hortus verzorgt ook rondleidingen aan groepen vanaf 6 tot 20 personen. De rondleidingen vinden in principe alleen plaats op maandag, dinsdag, woensdag en donderdag van iedere week gedurende de periode van half mei tot half september. De rondleiding duurt ruim een uur met daarna koffie, thee en ene soete leckernije. Voor de prijs en reservering verwijzen wij u graag naar het hoofdstuk OM TE WETEN van deze website.

De Cleyne Hortus is aangesloten bij Het Tuinpad Op/In Nachbars Garten. Dat is een stichting met als doel het bevorderen van belangstelling voor de tuincultuur en het leveren van een bijdrage aan de cultuur-toeristische mogelijkheden in de provincies Groningen en Drenthe en in Noordwest Nedersaksen (Duitsland). Het betreft een regionaal, nationaal en internationaal verband tussen voor publiek toegankelijke tuinen. Het adres van de website van Het Tuinpad Op/In Nachbars Garten is hettuinpadop.nl.

Voor nadere informatie over het doel, de geldmiddelen, het bestuur, de activiteiten en de huisregels van stichting De Cleyne Hortus kunt u gebruikmaken van de links onderaan deze pagina.

Dan volgen nu beschrijvingen van de verschillende tuinen en theetuin.

Het Cloosterpant of kloostergang met binnenplaats

Het Cloosterpant vormt het hart van de middeleeuwse tuinen. Het is gebaseerd op de bouwstructuur van een klooster. Deze structuur voert terug tot in de Vroege Middeleeuwen. De Benedictijnen kloosters uit die periode kenden een grote binnenplaats met daaromheen een zogenoemde kloostergang. Deze kloostergang verbond al de belangrijke ruimtes die daaromheen lagen. Het betrof onder andere de keuken met refter, het scriptorium of schrijflokaal, de kapittelzaal, de verblijfsruimte, de ontvangstruimte, de bibliotheek en het gebedshuis. Op de binnenplaats stond meestal een fontein, of er was een bron te vinden. Soms groeide er een boom die symbool stond voor het leven. Het Cloosterpant heeft aldus ook een kloostergang of gaanderij, die al de daarmee verbonden ruimten verbindt. Bij ons zijn dat de overige tuinen. Met deze bouwstructuur wordt de belangrijke functie benadrukt die kloosters hebben vervuld bij de ontwikkeling in West Europa van onder andere gezondheidszorg,
voedingsgewoonten, onderwijs, wetenschappen, landbouwtechnieken,
plantkunde en tuinaanleg.

De Crudehof of kruidentuin

De Crudehof is de kruidentuin, waar niet alleen keukenkruiden groeien, maar waar ook medicinale kruiden en magische planten te vinden zijn.

Deze tuin is ontwikkeld op basis van verschillende eeuwenoude plantenboeken, waarin groenten en kruiden worden beschreven op basis van de middeleeuwse gezondheids- en voedingsleer. Verschillende medicinale kruiden met verschillende eigenschappen werden ingezet om het evenwicht in het menselijk lichaam te behouden, herstellen of versterken. We hebben ervoor gekozen de medicinale planten een plek te geven in verhoogde plantenbakken met verschillende functies en toepassingen: beweging / hoofd en zintuigen / luchtwegen / organen / rust / uiterlijk / wonden. In de Crudehof staan ook plantenbakken met verfplanten en meerjarige keukenkruiden.

In de Crudehof is ook een kleine magische tuin, De Tovereye. Daar kunt u
onder andere kennismaken met planten van een zogenoemde Kruidwis en
andere bijzondere planten en bloemen.

De Besloten Tuyn of besloten tuin

De Besloten Tuyn is de Hortus Conclusus of besloten hemelse tuin. Men was in West Europa bekend met de hemelse tuin, met name vanuit andere en oudere bronnen, dan vanuit de Arabische wereld. Men legde op kleine schaal deze tuinen al aan bij Benedictijnen kloosters en abdijen tijdens de Vroege Middeleewen, maar door het contact met de Arabische cultuur vanaf omstreeks 1100 nam de besloten hemelse tuin een grote vlucht in West Europa. De Hortus Conclusus werd vanaf dat moment op grotere schaal en kleurrijker aangelegd, ook bij edele hofsteden en stadskastelen, met een toenemende plantendiversiteit.

Deze tuin werd een tuin vol symboliek voor zowel de wereldlijke als de geestelijke liefde. Elke bloem in deze tuin had een betekenis. En deze betekenis werd extra benadrukt door de bloemen individueel te laten groeien in een bloemperk. Er stond altijd een fruitboom in deze besloten
tuin voor de lentebloesems en de fruitpluk. De fruitboom stond aan de
rand van een grasveld, dat vol stond met kleine bloemen. Hier bevond
zich ook de zodenbank voor rust, verpozing en overdenkingen. De
eeuwige waterbron ontbrak ook hier niet.

De Druvestoc of druiventuin

De Druvestoc is de druivengaard. In de Middeleeuwen kende men over het algemeen niet de grootschalige en zeer omvangrijke druiventeelt, zoals wij die kennen. De meeste hofsteden, stadskastelen en boerenhoeven hadden een druivengaard. Het was kleinschaliger dan tegenwoordig. Soms was een druiventuin echter groter van omvang. Dat kon je dan aantreffen op sommige koninklijke, grafelijke of hertogelijke domeinen, waar soms veel druiven werden geteeld. Er waren ook grote domeinen, onder andere bij de bekende grote rivieren van West Europa in bijvoorbeeld het Heilige Roomse Rijk en het koninkrijk Frankrijk. Daar waren vele wijnboeren werkzaam. Vanaf de Hoge Middeleeuwen werd er gaandeweg meer geproduceerd dan voor eigen gebruik nodig was. Wijn werd handelswaar in geheel Europa. De druiventeelt vond echter niet plaats in de ons bekende rijen, maar los in het veld. In een kleinere druivengaard werden druivenplanten individueel geteeld en bereikten een grote omvang. Ze
groeiden langs houten constructies. Een belangrijke bijkomstigheid, deze
teeltwijze gaf schaduw. Dat werd tijdens het Klimaatoptimum van de
Hoge Middeleeuwen gewaardeerd. In de Druvestoc is ook een houten
constructie gebouwd waar de druivenplanten langs groeien.

Het Boomgardekin of kleine boomgaard

Het Boomgardekin is de boomgaard. In een middeleeuwse boomgaard groeiden bij voorkeur zoveel als mogelijk verschillende bomen met verschillend fruit én er waren veel bloemen te vinden rondom en tussen de bomen. Er waren ook vele bijenkorven te vinden. De bijen waren goed voor de bestuiving en voor de productie van honing en was. In de Vroege Middeleeuwen stonden er symbolisch dertien fruitbomen in een kloosterboomgaard, als teken van de twaalf apostelen die werden voorgegaan door Jezus. Tijdens de Hoge Middeleeuwen werden de boomgaarden langzaam groter. De productie van veel fruit werd belangrijker, ook bij hofsteden, stadskastelen en boerenhoeven.

De Arabijn of Arabische hemelse tuin

De Arabijn is de Arabische hemelse tuin. Deze bloemrijke verkoelende tuin kende naast vele soorten bloemen ook vele welriekende kruiden, citrusbomen, dadelpalmen en vijgenbomen. Er was een eeuwige waterbron, een waterloop en als het mogelijk was ook een fontein. Via de kruistochten vanaf omstreeks 1100 maakte West Europa kennis met de Arabische levenskunst en cultuur. De Arabische samenleving was cultureel, wetenschappelijk en economisch verder ontwikkeld dan de West Europese samenleving. De kruisvaarders en het voetvolk namen de hoogontwikkelde Arabische cultuur mee terug naar West Europa. Men ontwikkelde hier een nieuwe levensstijl met veel wooncomfort, verfijnde kleding en een nieuw voedingspatroon met veel specerijen. De indruk, die men kreeg van de Arabische hemelse tuin, gaf een geheel nieuwe wending aan de tuinbeleving in West Europa. De plantendiversiteit nam toe en de Arabische tuin werd een voorbeeldtuin met vele ontwikkelingen op
tuingebied in West Europa tot gevolg.

De Moeshof of moestuin

De Moeshof is de moestuin, waar vergeten groenten worden gekweekt. We hebben op basis van oude middeleeuwse manuscripten een selectie gemaakt van vaste planten die dienden als blad- en wortelgroenten. U zult bijvoorbeeld Tormentylle (Mnl.) of Tormentil, Wilde Eppe (Mnl.) of Fluitenkruid, Root Wederick (Mnl.) of Wilgenroosje en Orobus (Mnl.) of Knollathyrus kunnen aantreffen. Men kende echter ook de meeste groenten (meestal éénjarig), die in onze Moderne Tijd in moestuinen worden gekweekt, behalve onder andere tomaten, aardappelen en sommige soorten pompoenen. Deze laatste groenten werden pas gaandeweg bekend nadat contact was gelegd met de Nieuwe Wereld omstreeks 1500. Wat men naast de vele vaste groenten aldus wel al kende waren
bijvoorbeeld bloemkool, rapen, spruitkool, groene kool, rode kool,
boerenkool, bieten, spinazie, andijvie, komkommer, prei, uien,
meloenen, kalebassen, wortelen, erwten, kapucijners, allerlei bonen
en onder andere pastinaak.

Goede voeding was ook in de Middeleeuwen belangrijk en kende daarbij
een functie die in onze Moderne Tijd in belangrijke mate verloren is gegaan,
namelijk een medicinale functie. Verschillend voedsel werd ingezet om
bepaalde lichamelijke onevenwichtigheden in het menselijk lichaam te
herstellen. Bij het bevorderen van de gezondheid werd ook rekening
gehouden met de verschillende seizoenen en vastenperioden.

De theetuin met Weideparkje

Buiten de middeleeuwse tuinen ligt een andere boomgaard met de theetuin. Daar kunt u genieten van een heerlijke kop koffie, thee of anderszins met ene soete leckernije. U kunt dan ook even rondstruinen in ons Weideparkje. In het parkje staan verschillende soorten bomen waaronder enkele beuken, esdoorns, berken, kornoeljes, meidoorns en er is een laantje met sierappelbomen. Verder staan er (hoge) grassen en siergrassen afgewisseld met inheemse planten en wat bloeiende planten. U kunt ook even plaatsnemen op een van de parkbankjes.

Moge Moeder Aarde ons allen groeikracht en bestendigheid geven, moge Vrouwe Fortuna voorspoed geven, moge Mercurius moed en kracht geven, moge St. Christophorus elke dag begeleiding geven en moge Vader Zon zijn warme stralen schijnen op al de planten, bloemen, bomen, groenten en het fruit.